In reactie op een lezing, gehouden door Shell directeur Ben van Beurden, schrijft voormalig Brits vertegenwoordiger van Milieu John Ashton een open brief. Hij hekelt Van Beurdens pleidooi om op dezelfde weg door te blijven gaan, ondanks de klimaatproblemen. De keuze is: welvaart of waarde.
Geachte heer Van Beurden, een maand geleden gaf u een speech, waarin u uw collega’s opriep om, zoals u aangaf in de titel, ‘minder afzijdig en assertiever te zijn’ over klimaatverandering.
Gezien uw status als CEO van Shell en de herleving van de belangstelling in het klimaat, heeft uw speech de nodige discussies uitgelokt. In uw toespraak voorziet u een ‘energie transitie’. Maar die transitie voorziet geen verandering ‘op de langere termijn’ voor wat betreft de vraag en aanbod van olie.
Met andere woorden: de aankomende energietransitie zal een ongebruikelijke transitie zijn. Het zal geen structurele consequenties hebben voor het energiesysteem zelf.
U vindt dat we het klimaat moeten laten wat het is. We kunnen wel een transitie invoeren, maar niet een die verandering teweegbrengt. Het doel, binnen welk tijdspad dan ook, zou niet een CO2-neutraal energiesysteem moeten zijn, of zelfs maar een energiesysteem met een laag CO2 gehalte. Nee, in plaats daarvan moeten we genoegen nemen met een ‘lager’ CO2 gehalte, wat dat ook moge betekenen, om ervoor te zorgen dat we de ‘hogere energie’ kunnen blijven gebruiken, die ‘het verschil maakt tussen armoede en welvaart’.
Iets minder uitstoot is ook al goed
En zo leidt uw verhaal onvermijdelijk tot de conclusie dat het uiteindelijk helemaal niet nodig is om een keuze te maken. In moreel en economisch opzicht is er maar een keuze. Die leidt niet naar verandering. Die gaat met heel kleine stapjes vooruit. En voor wat betreft fossiele brandstoffen, ‘in plaats van ze af te schaffen, zou de focus moeten blijven liggen op het verlagen van hun… uitstoot’.
Dat is uw manifest voor het behoud van de positie van olie en gas, gerechtvaardigd door de niet-onderbouwde veronderstelling dat de economische en morele prijs hoger zal zijn als we daar verandering in aanbrengen. Die prijs zal zelfs hoger zijn dan het voordeel van de vermeden klimaatverandering.
U spreekt, als het ware neerkijkend, met autoriteit en afstand, op een wereld die er voor anderen vanzelfsprekend het zelfde uit moet zien als het er voor u uitziet. En vanaf die hoogte, lijkt het of u wilt dat wij geloven dat het thema niet de vraag is hoe we om moeten gaan met klimaatverandering, maar hoe we dat kunnen doen zonder uw business model aan te tasten. Maar u bevindt zich niet op afstand, en in werkelijkheid is uw autoriteit ondergraven door uw overduidelijke verlangen om vast te houden aan uw eigen inzichten, wat dan ook de prijs daarvan mag zijn voor de samenleving.
Het is nodig een keuze te maken
U bevindt zich in een niet benijdenswaardige positie. U kunt niet kiezen voor welvaart (wat staat voor een hoge CO2 uitstoot) en waarde (wat staat voor reductie) tegelijk. U kunt er niet voor kiezen om te veranderen en tegelijk verandering tegen te houden. U kunt niet kiezen voor CO2 uitstoot en CO2 reductie.
Het wordt tijd om partij te kiezen en de consequenties daarvan te nemen.
Wanneer u kiest voor welvaart, dan kunt u, voor een tijdje, in uw comfort zone blijven, vasthoudend aan een oud business model. Dat zal nog wel enige tijd levensvatbaar blijven. De vraag om uw producten zal toenemen voordat deze radicaal afneemt.
Terwijl dit doorgaat, zou u kunnen proberen om de ambitie met betrekking tot het klimaat te temperen. Uw bedrijfstak, strategisch samenwerkend als een rem op de politiek, zal het waarschijnlijk nog wel een tijdje uithouden.
Maar dat kan niet gebeuren zonder dat daar wat tegenover komt te staan. Het vertrouwen zou wegsmelten. Getalenteerd jong personeel zou vertrekken. Respect, al bezoedeld, zou nog verder afnemen. Smelten. Vertrekken. Afnemen.
Durf te kiezen voor vernieuwing
Of u zou kunnen kiezen voor waarde. U zou botweg kunnen accepteren dat uw moment gekomen is, dat de dagen van het business model van gisteren geteld zijn, dat de uitdaging nu is om de afbouw te managen en daarnaast een nieuwe business op te bouwen die past bij het heden, ook al is dit moeilijker voor een olie- en gasmaatschappij dan voor een nutsbedrijf. U zou beschuldigd worden van stamverraad en van commerciele waanzin. U zou echt het deksel oplichten van het CO2 risico. U zou uw aandelenprijs schaden, in ieder geval op de korte termijn. Maar u zou zich daarmee de kans verschaffen om uw bedrijf planmatig te vernieuwen, niet willekeurig in reactie op schokeffecten.
Ik weet niet hoe het nieuwe business model er uitziet. U zult hier zelf in eerste instantie ook geen idee van hebben totdat u inziet dat het oude business model als instrument van het algemene goed al dood is.
Werk mee aan de energietransitie
Vertel ons hoe u uw aandeel wilt leveren in de transitie naar 2 graden Celsius. Vertel ons het inspirerende verhaal van die transitie, ondersteund door uw kennis en ervaring. De elektrificering van voertuigen en verwarming, het produceren van energie zonder uitstoot van CO2, nieuw te bereiken grenzen in energiebesparing. Een nieuwe gouden eeuw van energie.
En vertel ons niet met krokodillentranen dat dit allemaal heel lang gaat duren. Vertel ons wat u gaat doen om dit te bespoedigen en wat u nodig heeft van de overheid om het sneller te doen.
Maak schoon schip over het CO2 risico en de grens van 2 graden Celsius en stap uit de investeringen die dit risico doen toenemen.
Benzine is het probleem, niet de oplossing
Houd op met te doen alsof benzine deel is van het antwoord op klimaatverandering, eerder dan een noodzakelijke fase in een overgang die zo kort mogelijk gehouden moet worden. Houd op met te doen alsof benzine steenkool eerder zal verdringen dan hernieuwbare energie. Dat benzine niet de broodnodige politieke focus op energiebesparing vertroebelt.
Houd op met het mopperen over hernieuwbare energie. Ontsluit de kansen die dit biedt. Organiseer een terugtrekking van het CO2 front, met name in het Noordpoolgebied. Houd het in de grond. Zet de versnelling op CO2 opslag. Gebruik uw boekhouding om overheden over te halen om een deal te sluiten over de kosten.
Het is gemakkelijker voor een buitenstaander om te zeggen waar u mee zou moeten ophouden dan waar u mee zou moeten beginnen. Maar hoe meer u zich keert naar een wereld met slechts 2 graden opwarming, hoe meer u de kansen ervan zult zien.
Ik vraag u om recht tegen de storm in te zeilen. Maar u bent op uw best in stormen en als u uitstelt zal de storm u toch wel raken, maar deze zal dan des te dodelijker zijn. Binnen Shell hangt de schaduw van Brent Spar over het thema politiek risico. Of, als dat niet zo is, dan zou dat zo moeten zijn.
U gaf afgelopen maand een wereldlijke toespraak. Wilt u uw bedrijf en uw bedrijfstak nu richting een wijze keuze leiden?
Hoogachtend, John Ashton
