Tata Steel IJmuiden
‘Hoe komt het toch dat het thema duurzaamheid in Nederland zo gepolariseerd is?’ vraagt Bas Eickhout zich af in zijn duurzame troonrede. Duurzaamheid is net zo min links als rechts. Sterker nog, het is hoog tijd dat de politiek zich verenigt om duurzaam beleid richting te geven.
“In het kort: als we nu samen actie ondernemen, dan kunnen we klimaatverandering tegen gaan en kunnen we ons aanpassen aan de fysieke en duurzame uitdagingen die tegenover ons staan. Zowel mitigatie als adaptatie zijn belangrijk en in beide gevallen is samenwerking cruciaal.Allereerst wijs ik dan op de internationale samenwerking tussen landen en regio’s en onze gedeelde verantwoordelijkheid om klimaatverandering het hoofd te bieden. Daarom zijn wij hier. Dat is waarom wij ons richten op een ambitieus klimaatakkoord in Parijs.”
Dat zijn woorden naar mijn hart. Samenwerking, ambitie en urgentie.Ze werden uitgesproken door Mark Rutte, afgelopen jaar in New York toen Ban Ki-Moon zijn tussentop organiseerde. Dit citaat onderstreept het echte probleem: duurzaamheid, klimaatactie wordt breeduit in het hele politieke spectrum omarmd. In woorden.
De Nederlandse politiek meet met twee maten
En in de praktijk? Kijk naar Nederland: afgelopen week bleek Nederland doodleuk meer kolen te gebruiken in plaats van minder, werd elektrisch rijden verder ontmoedigd en gaat de regering in beroep tegen de rechterlijke uitspraak dat zij geacht wordt klimaatverandering sneller aan te pakken. En voor extra klimaatmaatregelen heeft het kabinet meer tijd nodig. En ik maar denken dat daar de klimaatzaak nu juist over ging…
Hoe komt het toch dat het thema duurzaamheid in Nederland zo gepolariseerd is? Hoe komt het toch dat duurzaamheid in Nederland wordt weggezet als linkse hobby? Terwijl niemand het uiteindelijke doel van minder uitstoot van broeikasgassen om de opwarming van de aarde beneden de 2 graden te houden tegenspreekt.
Is duurzaamheid een linkse hobby? Nee. Niet als je naar de Duurzame 100 kijkt. Daar zitten veel ondernemers bij, die van huisuit ongetwijfeld dicht bij de liberale agenda van de VVD zullen staan. En dat is ook logisch: duurzaamheid is van iedereen. Wie wil er niet dat we ons leven in relatieve rijkdom ook voor toekomstige generaties kunnen behouden? Wie wil er niet dat bedrijven die nu veel banen bieden, dat ook de komende decennia blijven doen?
‘Business as usual’ is geen optie
Als je de klimaatdoelen in dat kader plaatst, kan je niet anders dan concluderen dat ‘business as usual’ geen optie is. Even de wetenschapper in mij weer terug laten: IPCC stelt klip en klaar dat we om beneden de 2 graden te blijven opgeteld (cumulatief dus) ongeveer 3000 gigaton CO2 mogen uitstoten. Twee derde van dat geheel hebben we al uitgestoten tussen 1870 en 2011. Nog 1000 gigaton te gaan dus. Maximaal. Verder stoten we nu als wereld ongeveer 50 gigaton uit. Business as usual geeft ons dus nog 20 jaar. En dat terwijl de mondiale uitstoot jaarlijks lijkt te stijgen…
We kunnen ons domweg niet neerleggen bij business as usual. Onze grootste uitdaging is om ook de nationale, Europese en mondiale politici in beweging te krijgen. Ongeacht politieke kleur. Dan gaan al die initiatieven van onderop renderen.
Niemand neemt de verantwoordelijkheid op zich
Dames en heren, de Nederlandse economie is zo internationaal verweven dat onze multinationals altijd naar anderen kunnen wijzen. En dat vaak ook doen. Wij gaan pas veranderen als zij meedoen. En zie daar de verlamming opspelen.
Tel daarbij op een minister-president die sowieso niet van visie houdt, een ministerie van Economische Zaken dat vooral de markt het werk wil laten doen (faciliterende overheid!) en een ministerie van Financiën dat als haar grootste roeping ziet om ‘de boekhouding op orde te houden’. En de volledige depolitisering is een feit.
Maar depolitisering; of ‘de terugtredende overheid’ is per definitie ook een politieke keuze. Een politieke keuze voor business as usual. En dus een keuze voor een fossiel pad. Daar moeten we juist vanaf.
Industriepolitiek kan ook duurzaam en innovatief zijn
De regering erkende bij monde van minister Kamp vorige week dat het gebruik van steenkool was toegenomen door de lage kolenprijzen. Niets aan te doen dus? Beprijs dan de uitstoot! Pak de kolencentrales harder aan. Diezelfde minister Kamp overweegt om gasbedrijven op de Noordzee te helpen met investeringen aldaar omdat de concurrentie met de Britten zo zwaar is. Dat is industriepolitiek. Fossiele industriepolitiek. En aan die fossiele politiek moet een einde komen.
Dames en heren, industriepolitiek is van alle tijden. En van alle politieke kleuren. Veel innovatie komt juist door overheidskeuzes. Juist omdat bedrijven voor de lange termijn geholpen moeten worden. Hoe zorgen we ervoor dat de industriepolitiek niet bij elke verkiezing van koers verandert? Bij de energiesector lijkt de weg niet meer terug te kunnen.
Bedrijven vragen zelf om consistent duurzaam beleid
Maar hoe anders is dat nog bij de energie-intensieve industrie. Impliciet vraagt die industrie zelf om industriepolitiek. Denk bijvoorbeeld staal. In ons eigen land hebben we het voorbeeld van Tata Steel dat innovatie is begonnen omdat ze weten dat klimaatbeleid een blijvertje is in Europa. De nieuwe technologie lag jaren op de planken. Maar ze gaan nu pas stappen zetten omdat ze weten dat CO2 duurder gaat worden.
De Europese papierindustrie vraagt zelf om steun bij hun omschakeling naar lage CO2 uitstoot. Ze vragen zelf om die industriepolitiek! Want op visie, consistentie en duidelijkheid naar waar we naartoe willen op de lange termijn kun je bouwen. Dat heeft niets met linkse of rechtse hobby’s te maken.
Duurzaamheid moet los van de links-rechts discussie
Uiteindelijk is politiek nodig om alle grotere bedrijven in beweging te krijgen. Maar de grootste uitdaging ligt bij ons: de politieke doelstelling van duurzame innovatie moet weg uit de links-rechts discussie. In Duitsland en Denemarken is dat gelukt. En zie hoe duurzaamheid daar een vogelvlucht neemt. En waren de beste milieuministers in Nederland niet van VVD-huize (Winsemius, Nijpels)?
Samenwerking is cruciaal, zei Rutte in New York. En zo is het. Tussen, links, rechts, progressief, liberaal en conservatief. Samenwerking wordt echter nu nog te vaak gebruikt als disclaimer. Als voorwaarde om stappen te zetten. Maar het kan anders: landen als Duitsland en Denemarken laten dat zien. Die gebruiken Polen niet als excuus om niks te doen. Zet doelen op energiebesparing. Maak duidelijk waar de energie-intensieve industrie naartoe moet. De chemiesector kan gigantisch bijdragen aan energiebesparing en de ontwikkeling van zonne-energie. De staalsector is hard nodig bij het ontwikkelen van windmolens. De kansen liggen er. Het is aan de politiek om het pad dat we kennen, te verlaten, en nieuwe wegen in te slaan.
Er is behoefte aan een heldere politieke visie
Niet omdat het een hobby is. Maar omdat we allemaal willen dat klimaatverandering wordt tegengegaan en de industrie ook over decennia nog banen genereert. Daarvoor is brede politiek nodig. Maar zonder compromispolitiek. Visie is geen vies woord. Het bedrijfsleven vraagt erom. Verandering roept altijd verzet op. Maar uiteindelijk handelt iedereen ernaar. Politiek en politici zijn niet populair bij doeners. Maar uiteindelijk verwacht iedereen van die politiek wel visie en helderheid.
Vergeet dus het mantra van een terugtredende overheid. Juist een actieve en duidelijke overheid is nodig. Vergeet de polarisering dat dit een linkse hobby is. Juist de industrie kijkt naar de overheid om zeker te weten dat hun investeringen nu over 10 jaar ook nog wat waard zijn.
Vergeet de partijen die bij business as usual willen blijven. Onze gezamenlijk gestelde klimaatdoelen vragen namelijk om verandering. Maak van elke Troonrede een Duurzame Troonrede. Dan voegen we volgend jaar de 1e en 3e dinsdag van september gewoon samen. Ik maak er graag ruimte voor.
Dank u wel.
Geef een reactie