De mensheid is haar verbintenis met de natuur kwijtgeraakt en dat heeft desastreuze gevolgen voor het leven op onze planeet. We moeten beseffen dat alle levensvormen onderling verbonden zijn. Juist omdat we met alles verbonden zijn, doet ieders individuele bijdrage er toe.
Voor de eerste keer in de menselijke geschiedenis zijn we getuige van een wereldwijde verstoring van de biologische fundamenten van de aarde. En wij als mensheid zijn daar medeverantwoordelijk voor. Wij hebben ons buiten en boven de natuur geplaatst. Deze scheiding is een afschuwelijk misverstand dat ervoor gezorgd heeft dat wij een groot deel van de aarde en vele van haar levensvormen hebben vernield, en daarmee ook een deel van onszelf. Wij zijn natuur. We zijn van hetzelfde materiaal gemaakt als al de prachtige levensvormen die we met planeet aarde delen. En ik denk dat we niet begrijpen wat we ons zelf aandoen wanneer we de biologische fundamenten van de aarde verstoren.
De materialistische behoeften, de onnatuurlijke snelheid van ons leven en de entertainment-industrie bevorderen ons gebrek aan verbinding met de natuur. We hebben zoveel lawaai gecreëerd dat we haar niet meer horen. We nemen nauwelijks de tijd voor stilte en innerlijke reflectie, noch voor het genieten en verkennen van de natuur, het luisteren naar het geluid van de vogel, het ritselen van bladeren, of het bewonderen van de schoonheid en perfectie van een enkele bloem. Zo blijven we doorhollen op dezelfde weg. Gandhi zei zo mooi: ‘What is the use of running when we are on the wrong path?’
Een wereldbeeld dat het welzijn van al het leven in beschouwing neemt
Kunnen we overschakelen van een wereldbeeld dat de mens centraal stelt, naar een wereldbeeld dat het welzijn van al het leven in beschouwing neemt? Hier ligt een persoonlijke uitdaging, die geen regering, geen politieke partij of instelling voor ieder van ons kan invullen. Echte verandering groeit haast altijd zoals een plant: vanuit de wortelzone naar boven. Begrijpelijkerwijs zal de politiek geen voorstander zijn van verandering, als de wortels van de maatschappij niet aangeven dat te willen. En dan zijn er de verschillen in belangen en de vaak conflicterende prioriteiten, die vertragend werken.
In het bedrijfsleven is van alles gaande; er is een groeiend bewustzijn van de noodzaak te investeren in sociale verandering en duurzaamheid. Ik hoor om mij heen in de zakenwereld uitspraken zoals: ‘Het gaat er niet meer om óf we veranderen, de vraag is nu hoe doen we dat’. Technische oplossingen zijn nodig en er zijn wereldwijd prachtige methoden aan het ontstaan om minder vervuilend te werk te gaan en zuiniger te worden in energieverbruik. Ik zou dit de ‘buitenkant’ van duurzaamheid’ willen noemen.
Als we praten over duurzaamheid, doen we dat dan vanuit een wereldbeeld dat uitgaat van een scheiding tussen mens en natuur? Of vanuit een wereldbeeld bewust van de wederzijdse relaties tussen al wat leeft? Ik spreek in deze context graag over de ‘binnenkant van duurzaamheid’.
Het welzijn van de aarde en ons eigen welzijn zijn met elkaar verbonden
Mijn persoonlijk wereldbeeld is dat van een brede maatschappij die meer omvat dan alleen de menselijke samenleving. Een wereldwijde, onderling verbonden maatschappij van alle levensvormen en al wat is, inclusief de rivieren, de bergen, de dieren, de planten. Daarom is mijn visie van duurzaamheid: een duurzaam welzijn voor al wat leeft. Wij zijn deel van deze aarde. Daarmee zijn het welzijn van de aarde en het welzijn van onszelf met elkaar verbonden. Als we met de nodige zorg en op een duurzame wijze omgaan met de aarde, straalt dat af op ons persoonlijk welzijn, op onze gezondheid en innerlijke balans. En andersom: door zorgvuldig om te gaan met onszelf – lichaam en geest – zal dit afstralen op de natuur.
Het afgenomen gevoel van verbinding met onze leefomgeving heeft bijgedragen aan een diepe scheiding, een kloof tussen mensen en natuur en aan een kloof binnenin onszelf, die de toegang tot onze natuurlijke verbinding met al wat leeft, afsluit. Daarmee kunnen we zeggen dat achter de economische, financiële, klimaat-, sociale en ecologische crises een dieper gaande crisis schuilgaat. Misschien zouden we dit als een ethische crisis in het menselijk bewustzijn kunnen duiden.
Onze persoonlijke gedachten en keuzes doen er toe
We moeten ons realiseren en ook accepteren dat aanzienlijk meer dan economische groei nodig is voor het welzijn van de mensheid. Daarnaast is er een behoefte aan persoonlijk leiderschap, vanuit een perspectief van ons authentieke zelf in al onze persoonlijke en professionele facetten.
De individuele bijdrage wordt vaak onderschat en gezien als iets dat de kracht mist om een verschil te maken. Omdat al het leven onderling is verbonden, maken onze persoonlijke gedachten en keuzes wel degelijk een verschil. Ze hebben niet alleen een effect op ons persoonlijke leven, maar ook op onze buren, op onze gemeenschap, op de natuur zelf.
Op het moment dat je begrijpt dat jij er zelf toe doet; dat jij ertoe doet in wat je denkt en in hoe je handelt, in wat voor keuzes je maakt, in hoe je omgaat met je relaties, in hoe je jezelf behandelt. Op het moment dat je begrijpt dat ieder van ons is als een druppel water in de oceaan van het leven, dan begrijp je dat het ieders persoonlijke verantwoordelijkheid is een heldere druppel te zijn die zal bijdragen aan de helderheid van de oceaan als geheel. Want in feite is het ‘ik’ ook altijd een ‘wij’.
Groeien naar een andere houding ten opzichte van het leven
Ik zie dit als een vreugdevolle verantwoordelijkheid, omdat dit het leven en alles wat ieder mens doet de moeite waard maakt. En zo creëren we samen de toekomst. Dat betekent niet dat de verandering van een antropocentrisch wereldbeeld naar een wereldbeeld van harmonieuze saamhorigheid van al wat leeft gemakkelijk is. Het is een wezenlijke verandering van mentaliteit en houding ten opzichte van het leven en de eigen rol daarin. We zouden onszelf moeten toestaan hier samen met zijn allen naar toe te groeien. Kleine individuele beslissingen zijn steeds weer aanknopingspunten. Want vergeet niet, bedrijven zullen sneller ecologisch verantwoord gaan produceren als wij als consument daarom vragen. Die verantwoordelijkheid ligt bij ieder van ons.
We leven in een fascinerend moment in de geschiedenis, een tijdperk dat ons uitdaagt nieuwe technische maar ook spirituele wegen te ontdekken, om te komen tot een levensstijl die in harmonie is met de natuur en onze innerlijke natuur. In mijn denken is het welbewust aangaan van een inter-relatie met al het leven uiteindelijk de vervulling van ons menselijk potentieel.
Dan zijn we in harmonie met de ‘primordial essence’ – het wezen der dingen – of het leven zelf. We kunnen dit gezamenlijk doen. De gedachten en handelingen van elke persoon tellen mee. Naties, gemeenschappen en ieder van ons kan een leider zijn en een voorbeeld op dit pad van inter-zijn, een pad van harmonie met moeder en zuster aarde. Het pad dat als uitgangspunt heeft: ‘Ik ben omdat de natuur is en omdat zij is ben ik’.
